Vormen van Rekeningrijden

Vlaktaks, spitsheffing of ecotaks: welke variant komt er?

Rekeningrijden kan op verschillende manieren worden ingevoerd. De drie meest besproken varianten zijn de vlaktaks, de spitsheffing en de ecotaks. Elke variant heeft eigen kenmerken, voor- en nadelen.

1

Vlaktaks

Bij de vlaktaks betaalt elke automobilist hetzelfde bedrag per kilometer, ongeacht waar of wanneer die kilometer gereden wordt.

Hoe werkt het?

De vlaktaks is de meest eenvoudige vorm van rekeningrijden. Je betaalt bijvoorbeeld €0,07 per kilometer, of je nu 's nachts over een lege snelweg rijdt of 's ochtends in de file staat.

Voordelen van de vlaktaks

  • Eenvoudig en transparant - Iedereen begrijpt het systeem
  • Voorspelbare kosten - Je weet precies wat je betaalt
  • Privacy-vriendelijker - Geen registratie nodig van waar of wanneer je rijdt
  • Lage implementatiekosten - Kan via APK-registratie
  • Breed draagvlak - Uit onderzoek blijkt dat Nederlanders dit het eerlijkst vinden

Nadelen van de vlaktaks

  • Lost files niet op - Geen prikkel om buiten de spits te rijden
  • Geen milieuprikkel - Schone en vervuilende auto's betalen hetzelfde
  • Platteland vs. stad - Plattelandsbewoners hebben minder alternatieven

Uit onderzoek (I&O Research)

Nederlanders vinden de vlaktaks het eerlijkste systeem. De transparantie en eenvoud worden als belangrijke voordelen gezien.

2

Spitsheffing

Bij de spitsheffing betaal je meer tijdens drukke uren en minder (of niets) daarbuiten. Vergelijkbaar met het daluren-systeem van de NS.

Hoe werkt het?

Tijdens de ochtendspits (bijvoorbeeld 7:00-9:00) en avondspits (17:00-19:00) betaal je een hoger tarief per kilometer. Buiten deze uren is het tarief lager of zelfs gratis.

Voorbeeld spitsheffing

  • Spits (7-9u en 17-19u): €0,12 per km
  • Daluren: €0,04 per km
  • Nacht (23-6u): €0,00 per km

Voordelen van de spitsheffing

  • Vermindert files - Onderzoek wijst op 43% tot 68% minder files
  • Spreidt verkeer - Stimuleert reizen buiten de spits
  • Vergelijkbaar met OV - Mensen kennen het systeem al van de trein

Nadelen van de spitsheffing

  • Niet iedereen kan kiezen - Veel mensen moeten om 9 uur op werk zijn
  • Complexer systeem - Moeilijker te begrijpen en voorspellen
  • Privacy-gevoelig - Vereist registratie van tijd en locatie
  • Hogere implementatiekosten - GPS-tracking of tolpoortjes nodig

Voorbeeld: NS hyperspits

De NS testte in 2017 een vergelijkbaar systeem. Reizigers met een kortingskaart kregen extra korting als ze nét buiten de hyperspits reisden. Resultaat: ruim 5% van de reizigers koos voor een rustiger moment.

3

Ecotaks

Bij de ecotaks hangt het tarief af van hoe vervuilend je auto is. Eigenaren van schone auto's betalen minder, vervuilers betalen meer.

Hoe werkt het?

Het tarief per kilometer wordt bepaald door de CO₂-uitstoot van je voertuig. Een oude diesel betaalt bijvoorbeeld €0,10 per km, terwijl een elektrische auto slechts €0,03 betaalt.

Voorbeeld ecotaks

  • Elektrisch (0 g/km CO₂): €0,03 per km
  • Hybride (50-100 g/km): €0,05 per km
  • Zuinige benzine (100-150 g/km): €0,07 per km
  • Oude diesel (>200 g/km): €0,12 per km

Voordelen van de ecotaks

  • Stimuleert schonere auto's - Financiële prikkel voor elektrisch rijden
  • Vervuiler betaalt - Past bij het principe van eerlijke belasting
  • CO₂-reductie - Draagt bij aan klimaatdoelstellingen
  • Versnelt transitie - Kan elektrisch rijden aantrekkelijker maken

Nadelen van de ecotaks

  • Raakt lagere inkomens - Zij hebben vaak oudere, vervuilende auto's
  • Elektrische auto's zijn duur - Niet iedereen kan overstappen
  • Complexiteit - Veel verschillende tariefcategorieën
  • Lost files niet op - Geen prikkel voor tijdstip van rijden

Sociaal vraagstuk

Een belangrijk kritiekpunt op de ecotaks is dat het vooral mensen met lagere inkomens raakt. Zij kunnen vaak geen nieuwe, schone auto betalen en worden zo gestraft voor hun financiële situatie.

Combinaties van varianten

In de praktijk kunnen de drie varianten ook worden gecombineerd. Bijvoorbeeld:

  • Ecotaks + spitsheffing: Vervuilende auto's betalen meer, en iedereen betaalt extra in de spits
  • Vlaktaks met ecotaks-opslag: Basistarief voor iedereen, plus opslag voor vervuilende auto's
  • Gedifferentieerd systeem: Tarieven variëren op basis van tijd, locatie én uitstoot

Het uiteindelijke systeem hangt af van politieke keuzes en wat de overheid wil bereiken: vooral files bestrijden, of vooral CO₂-uitstoot verminderen?

Vergelijking: welke variant past bij jou?

Kenmerk Vlaktaks Spitsheffing Ecotaks
Vermindert files ❌ ✅ ❌
Vermindert CO₂ ➖ ➖ ✅
Eenvoudig systeem ✅ ❌ ➖
Privacy-vriendelijk ✅ ❌ ✅
Lage implementatiekosten ✅ ❌ ✅
Sociaal eerlijk ✅ ➖ ❌

Bereken wat elke variant jou kost →